Αιφνίδιος θάνατος

Του Ηλία Ξανθόπουλου
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής
Προπονητής Ποδοσφαίρου 

Στην Ελλάδα, ο πρώτος θάνατος ποδοσφαιριστή συνέβη το 1938 όταν και ο Λύσανδρος Δικαιόπουλος του Παναθηναϊκού συγκρούστηκε με τον Τρύφωνα Τζανέτη της ΑΕΚ. Μετά από δύο δεκαετίες σχεδόν το 1959 ο Θόδωρος Ιωάννου του Ιωνικού θα χάσει την ζωή του σε σύγκρουση που είχε με τον Μιχάλη Βουτσαρά του Παναθηναϊκού.
Το 1995 η τραγωδία επισκέφθηκε και την Ελλάδα. Ο Ζαϊρινός Μουγκαντί Τσιμάνγκα του Ατρόμητου στον αγώνα με την Ελευσίνα κατέρρευσε στον αγωνιστικό χώρο και πέθανε αβοήθητος, αφού δεν υπήρχε ασθενοφόρο στο γήπεδο. Άφησε πίσω του γυναίκα και ένα παιδί, ενώ όπως έγινε γνωστό ζούσε κάτω από τα όρια της εξαθλίωσης και παρά το πρόβλημα υγείας που γνώριζε ότι είχε στην καρδιά, αναγκαζόταν να αγωνίζεται ώστε να εξασφαλίζει τα απαραίτητα στην οικογένειά του.
Κάθε χρόνο περίπου 2.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους κάνοντας αθλητισμό. Από το 2002 επτά επαγγελματίες ποδοσφαιριστές πρώτης γραμμής άφησαν την τελευταία πνοή τους εντός αγωνιστικών χώρων. Στην Ελλάδα τρεις ερασιτέχνες ποδοσφαιριστές έχασαν τη ζωή τους το 2004 . H καταγγελία-αποκάλυψη της ασημένιας ολυμπιονίκη της Ατλάντας Νίκης Μπακογιάννη στη Βουλή ότι «ώσπου να μείνω έγκυος δεν είχα υποβληθεί ποτέ σε σοβαρές ιατρικές εξετάσεις» θα μπορούσε να είναι μια επαρκής εξήγηση του δραματικού γρίφου που αντιμετωπίζει ο αθλητισμός από την εποχή που καταγράφεται ο πρώτος αιφνίδιος θάνατος στην ιστορία του, του άγνωστου οπλίτη ο οποίος εξέπνευσε λίγο αφότου μετέφερε στην Αθήνα την είδηση του «Νενικήκαμεν» τρέχοντας με τον οπλισμό του από τον Μαραθώνα. Το φαινόμενο όμως έχει πολλές παραμέτρους που συνδέονται με την άγνοια, την έλλειψη διάθεσης για σοβαρή ιατρική αντιμετώπιση των αθλουμένων, την οικονομική δυστοκία των αθλητικών οργανισμών, την αναχρονιστική νοοτροπία που ενδημεί στους αθλητικούς παράγοντες, τις λανθασμένες επιλογές της πολιτείας - διαχρονικά και ανεξαρτήτως κυβερνητικού χρώματος - και τη χρησιμοποίηση απαγορευμένων ουσιών.
Δυστυχώς τα φαινόμενα αυτά δεν αποτελούν εξαιρέσεις αλλά τον κανόνα στο τοπίο του ελληνικού αθλητισμού και ενδεχομένως του παγκοσμίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο διάστημα από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας ως σήμερα έχουν χάσει τη ζωή τους τρεις επαγγελματίες αθλητές, ένας ρώσος μπασκετμπολίστας, ένας αμερικανός αθλητής του χόκεϊ στον πάγο και ο βραζιλιάνος ποδοσφαιριστής Σερζίνιο, ο οποίος αγωνιζόταν με καρδιολογικό πρόβλημα.
H προσπάθεια όμως για τη δημιουργία ενός οργανωμένου συστήματος πρόληψης προσκρούει όχι μόνο σε παρωχημένες νοοτροπίες αλλά και στην οικονομική δυσπραγία, όπως αποδεικνύει το παράδειγμα της Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (ΕΠΟ). «Το 2001 πήραμε την πρωτοβουλία να δημιουργήσουμε την κάρτα υγείας του αθλητή, όπου θα περιλαμβανόταν ένα απαραίτητο σετ εξετάσεων, τις οποίες είχαν προσδιορίσει 20 διακεκριμένοι γιατροί. Μεταξύ άλλων προβλέπονταν αιματολογικές και καρδιολογικές εξετάσεις αλλά και ακτινογραφίες θώρακος. Για τους επαγγελματίες ποδοσφαιριστές η κάρτα υγείας θα ήταν διαφορετική, με πιο αναλυτικές και εξειδικευμένες εξετάσεις. Δυστυχώς η υπόθεση αυτή δεν προχώρησε αφού τα σωματεία δεν μπορούσαν να αντέξουν το κόστος των εξετάσεων» εξηγεί ο γενικός γραμματέας και υπεύθυνος της Ιατρικής Επιτροπής της ΕΠΟ Γιάννης Οικονομίδης. Στην προσπάθειά της αυτή η ΕΠΟ βρήκε αντίπαλο τα ασφαλιστικά ταμεία και τα νοσοκομεία, τα οποία δεν ενέκριναν τις εξετάσεις με το αιτιολογικό ότι «εμείς δεν εξετάζουμε υγιείς αλλά ασθενείς»!
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του 6ου Αθλητιατρικού Συνεδρίου που διεξήχθη στη Θεσσαλονίκη, στο 97% των αιφνιδίων θανάτων κατά την άθληση προϋπήρχε καρδιακή πάθηση ενώ το υπόλοιπο 3% που χαρακτηρίζεται αδιάγνωστων αιτιών μπορεί να οφείλεται σε παθήσεις της καρδιάς που είναι αδύνατον να διαγνωστούν ακόμη και νεκροτομικά
Η μόνη λύση απέναντι σε αυτό το φαινόμενο πλέον είναι η πρόληψη.  Όπως επισημαίνει και ο γιατρός Παναγιώτης Σταματόπουλος, που διέγνωσε έγκαιρα το καρδιακό πρόβλημα του Κοβάσεβιτς, «για τους αθλητές οι οποίοι υποβάλλονται σε δοκιμασίες πολύ συχνά πρέπει να πιστοποιείται ότι η ανατομική και λειτουργική επάρκεια της καρδιάς είναι φυσιολογικές για να μην κινδυνεύουν. Η ασφαλής άθληση εξασφαλίζεται στο μέτρο του δυνατού εφόσον 1) γίνεται λεπτομερή καταγραφή ιατρικού και αξιολόγηση ενοχλημάτων αν υπάρχουν 2)καλή κλινική εξέταση 3) αξιολόγηση ηλεκτροκαρδιογραφήματος και υπερηχογραφήματος της καρδιάς 4) επανάληψη του έλεγχου ανά έτος και άμεση αναφορά προβλημάτων 5) η αξιολόγηση να γίνεται από εξειδικευμένο γιατρό».  Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες το 80% των αιφνίδιων θανάτων οφείλονται είτε στην μη αναγνώριση τους λόγω  διενέργειας τυπικών και όχι σχολαστικών εξετάσεων είτε στο ότι οι εξετάσεις δεν γίνονται από εξειδικευμένο γιατρό ο οποίος να διακρίνει τις προσαρμογές της καρδιάς στην άθληση.  Οι αυξημένες υποχρεώσεις των ποδοσφαιριστών και το υψηλό επίπεδο στο οποίο πρέπει να αγωνίζονται έχουν ως αποτέλεσμα την καταπόνηση του οργανισμού τους. Ο συνδυασμός της επιβάρυνσης αυτής του οργανισμού με καρδιακά προβλήματα είναι θανατηφόρος.
Ο πρώην παίκτης του Ολυμπιακού Ντάρκο Κοβάσεβιτς και ο Ρούμπεν νετ λα Ρέδ της Ρεάλ Μαδρίτης  ήταν αρκετά τυχεροί καθώς τα προβλήματα καρδιάς που αντιμετώπιζαν διαγνώστηκαν έγκαιρα. Αντίθετα, οι Πουέρτα, Φοέ, Μικλος Φέχερ, Άντον Ρίντ, Ντάνιελ Ζάρκε δεν στάθηκαν τόσο τυχεροί και πέθαναν από καρδιολογικά προβλήματα.