Για τον Δημήτρη Μητροπάνο

Παρόμοιες δηλώσεις έχει κάνει κι o δεύτερος κιθαρίστας της μπάντας, ο Ρόνι Γουντ: "Στα άλλα συγκροτήματα, όλοι ακολουθούν τον ντράμερ. Οι Στόουνς ακολουθούν τον Κιθ, πάντα αυτό συνέβαινε".

 Αυτά μου ήρθαν στο μυαλό όταν σκέφτηκα τον τρόπο που ερμήνευε ο Μητροπάνος. Γιατί η φωνή, η χροιά είναι για μένα τα απλά, τα βασικά. Για να σου έδωσαν μικρόφωνο, κάτι θα έχεις από φωνητικές δυνατότητες, κάτι θα λέει κι η χροιά σου. Το θέμα δεν είναι πως μπορείς να τραγουδήσεις, το θέμα είναι πως επιλέγεις να το κάνεις.

Κι ο Μητροπάνος τραγουδούσε με τον τρόπο που έπαιζε και παίζει ακόμα κιθάρα ο Ρίτσαρντς. Βασιζόταν σ’αυτό που ένοιωθε εκείνος, στην επιλογή που ήθελε ο ίδιος να πάρει, ακόμα κι αν αυτή δεν “πάταγε” εκεί που έλεγαν οι παρτιτούρες των υπόλοιπων πως πρέπει να “πατήσει”. “Εγώ το νιώθω έτσι”, έλεγε στους μουσικούς πίσω του και στον κόσμο μπροστά του. “Αν θέλετε, ακολουθήστε”.

Προσοχή, δεν έκανε ο,τι του ερχόταν. Δεν επιδιδόταν ποτέ σ’αυτήν την επίδειξη φωνητικών δυνατοτήτων που κάνει επί ώρες ο Τερζής πάνω στην πίστα, όταν δεν καταδέχεται να πει ούτε ένα δίστιχο χωρίς να το τραβήξει απ’τα μαλλιά για να δείξει τι μπορεί να κάνει. Ούτε έφτασε ποτέ να χάσει κάθε μέτρο, σαν τον Πάριο που εδώ και χρόνια παριστάνει τον τενόρο λες και συμμετέχει σε κάποιον άτυπο διαγωνισμό οπερετικών κραυγών.

Ο Μητροπάνος έδινε τη δική του ερμηνεία, έκανε αυτό που ένιωθε. Και ξέρω πως για τον καθένα σας “ερμηνεία” σημαίνει κάτι διαφορετικό. Όμως, ανεξαρτήτως των διάφορων προσωπικών ορισμών της λέξης, η ερμηνεία είναι πρωτίστως αυτό που λέει η ίδια η λέξη. Μια εξήγηση. Αυτό κάνει ο εκάστοτε ηθοποιός, αυτό κάνει ο εκάστοτε τραγουδιστής. Ερμηνεύει, εξηγεί τα λόγια του ρόλου, τους στίχους τους τραγουδιού. Δίνει τη δική του εξήγηση, μας λέει “τι κατάλαβε”, σαν τα λόγια κι οι στίχοι να είναι οι χρησμοί της Πυθίας και να περιμένουν κάποιον να βρει την δική του αλήθεια πίσω απ’αυτά.

Στις θεατρικές σχολές λένε πως “δεν υπάρχει υπερβολική ερμηνεία, υπάρχει μόνο ψεύτικη”. Με τον ίδιο τρόπο και στο τραγούδι, το θέμα δεν είναι αν θα υπερβάλλεις ή όχι, ειδικά στις ζωντανές εκτελέσεις. Το θέμα είναι πάντα το αν θα πείσεις. Γιατί μόνο αν πρώτα πείσεις αυτόν που σ’ακούει, θα μπορέσεις στη συνέχεια να τον πάρεις μαζί σου, να τον ταξιδέψεις.

Κι ακριβώς επειδή ξέρω πως αρκετοί θα θεωρείτε υπερβολικό τον τρόπο ερμηνείας του Μητροπάνου, ειδικά στα live, σκεφτείτε αυτά πριν τον χαρακτηρίσετε υπερβολικό. Τον ακούσατε ποτέ και σας φάνηκε ψεύτικος; Είδατε ποτέ κάποια σωματική του κίνηση πάνω στην πίστα και σας φάνηκε επιτηδευμένη; Ακόμα και αν δεν σας άρεσε κάποια φωνητική επιλογή του την ώρα που έλεγε ένα τραγούδι ζωντανά, σκεφτήκατε ποτέ πως το κάνει επίτηδες για να σας δείξει ο,τι μπορεί;

Δεν νομίζω. Ο Μητροπάνος είχε έναν τρόπο που σε έπειθε με το καλημέρα. Σ’έπαιρνε μαζί του από τον πρώτο στίχο, σ’έκανε ο,τι ήθελε αυτός κατά τη διάρκεια, για να σε αφήσει πάλι στη γη με την τελευταία φράση. Τον πίστευες, τόσο όταν τον άκουγες στην ηχογράφηση του στούντιο, όσο κι όταν τον έβλεπες να διαλύεται μπροστά σου στις ζωντανές εμφανίσεις. Και αυτό δεν το πετύχαινε μόνο χάρις στη φωνή του, σ’αυτήν την υπερβολική δόση τεστοστερόνης, αλλά κυρίως στον τρόπο που έκανε δικά του τα λόγια.

Συλλαβή με τη συλλαβή, λέξη με τη λέξη, στίχο με τον στίχο. Έχω δει σε μια τηλεοπτική εκπομπή τον Τάκη Μουσάφιρη να λέει πως ο Μητροπάνος σε πείθει γιατί τραγουδάει με άριστη προσωδία, χωρίς καν να το έχει διδαχθεί. Εννοείται πως ο μεγάλος δημιουργός είχε απόλυτο δίκιο.

Ο Μητροπάνος είχε μια έμφυτη γνώση του πως πρέπει να χειριστεί ακόμα και την κάθε συλλαβή, το κάθε γράμμα, ώστε κομμάτι-κομμάτι να φτιάξει τις λέξεις, τις φράσεις, τους στίχους και στο τέλος όλο το τραγούδι. Να το χτίσει έτσι που δεν γίνεται να μην πειστείς με το “καλημέρα” και να μην αφεθείς να σε πάει όπου αυτός θέλει. Να σου λέει τα λόγια κι όχι μόνο να πείθεσαι πως τα εννοεί, αλλά να αποδέχεσαι τόσο βαθιά την δική του εμπειρία, που να την κάνεις δικιά σου. “Τα έζησε ο Μητροπάνος, τα ζω κι εγώ τώρα μαζί του.”

Κι η μεγαλύτερη απόδειξη του τι κατάφερνε ο Μητροπάνος ήταν αρκετοί εκ των στίχων των τραγουδιών του. Σε έπειθε και σε έπαιρνε μαζί του, ακόμα και στο “γιατί εσύ δεν ήσουν άνθρωπος, γιατί εσύ ήσουν χιονάνθρωπος”, που με άλλη ερμηνεία μπορεί να ήταν γελοίο. Σου εξηγούσε πως “αυτό το τσιγάρο που καίει είναι το τελευταίο” και τραγουδούσες ακόμα κι αν δεν είχες συνοδεύσει ποτέ κανέναν σε σταθμό, με αγωνία για το αν τελικά θα κάνει η άλλη “κάτι για να χάσει το τρένο”.

Και συνέχισε το ίδιο, ακόμα κι όταν οι δρόμοι τον πήραν από τα διαμάντια που του έγραψε ο Ζαμπέτας κι αργότερα ο Μουσαφίρης και τον έφεραν στις ποπ μπαλάντες του Λάκη και του Πορτοκάλογλου. Μας έπεισε και με το “Κλείνω κι έρχομαι”, έκανε το ίδιο και με το “Για να σ’εκδικηθώ”. Ο Λάκης μπορεί προετοίμασε το έδαφος τραγουδώντας το πρώτο κουπλέ, αλλά για όλους μας το τραγούδι “ξεκινάει” όταν ο Μητροπάνος αρθρώνει για πρώτη φορά το “για να σ’εκδικηθώ”.

Εκεί που μας παίρνει αιχμαλώτους, μας πείθει με την πρώτη φράση, ούτως ώστε να καταφέρει μετά από λίγο να μας διαλύσει και να καταφέρει να μας “περάσει” ακόμα και το μνημείο της υπερβολής, το “βάφω τις κουρτίνες στο χρώμα που μισούσες”. Κανείς δεν το έχει κάνει, κανείς δεν ξέρει κάποιον που να το έχει κάνει, κι όμως όλοι το αρθρώσαμε μαζί του λες και το κάναμε εκείνη κιόλας τη στιγμή. Δεν υπάρχει υπερβολή, υπάρχει μόνο ψευτιά κι ο Μητροπάνος έκανε τον στίχο να ακούγεται για πάντα αληθινός.

Με τον ίδιο τρόπο, όταν στο διάβα του βρέθηκαν οι στίχοι του Γράψα στο “Σ’αναζητώ στη Σαλονίκη”, αυτοί του Αλκαίου στη “Ρόζα” και στο “Κιφ”, αυτοί του Ξυδούς “Στα κόκκινα τα μπλουζ”, ο Μητροπάνος τους έκανε πρώτα δικούς του και μετά μας έπεισε γι’αυτό με τέτοιον αδιαπραγμάτευτο τρόπο, που έγιναν για πάντα δικοί μας, αφού πρώτα αποδεχθήκαμε την αλήθεια τους μέσα από την δικιά του.

Από τη στιγμή που βγήκαν απ’το στόμα του, όλα βρήκαν νόημα στο μυαλό μας. Η άδεια φαρέτρα που πολεμάει τον χειμώνα, των στεναγμών το μετερίζι, οι θεοί που’δώσαν στο κρύο τα κλειδιά κι αυτοκτονήσανε, τα τροχοφόρα, το υγρό καμπαρέ, η φωνή εντόμου, η ανάγκη που γίνεται ιστορία, τα κομπιούτερς, η σημαδεμένη τράπουλα, το δισάκι στον ώμο, το πράσινο το κιφ το μαροκινό, τα όνειρα που δεν μπαίνουν σε πλειστηριασμό, η παρτίδα που δεν παίχτηκε ακόμα.

Αυτά μας είπε και τον πιστέψαμε σε όλα, όπως κάναμε και για άλλους μεγάλους πριν απ’αυτόν. Παρότι δεν μας κοίταξε ποτέ στα μάτια όταν μας τα έλεγε, παρότι δεν είπε ποτέ ούτε έναν στίχο χωρίς να έχει τα μάτια του κλειστά. Δεν τον ενδιέφερε να μας κοιτάξει, δεν τον ενδιέφερε να “πατήσει σωστά” σώνει και ντε, δεν τον ενδιέφερε αν σε κάποια στιγμή θα το παρακάνει με τη φωνή και την κίνησή του.

Όλα αυτά που έκανε στο στούντιο και πάνω στην πίστα ήταν απλώς η δική του αλήθεια. Αυτή του “νιώθω αυτά που αρθρώνω”, όχι αυτή του “παριστάνω πως νιώθω”. Αυτή του “το σώμα μου κινείται μόνο του όπως θέλει αυτό”, όχι αυτή του “παίζω τα λόγια”. Αυτή του “τραγουδάω έτσι γιατί δεν μπορώ να κάνω αλλιώς”, όχι αυτή του “αλλάζω ανάλογα με το τι λένε τα λόγια”.

Κι είναι πραγματικά κρίμα που δεν θα σταθεί ξανά μπροστά σε στίχους για να μας τους εξηγήσει όπως μόνο οι πραγματικά μεγάλοι μπορούν, δεν θα πατήσει ξανά σε πίστα για να ζήσει το τραγούδι με όλο του το είναι.

Με τα πόδια ακίνητα, στυλωμένα στο πάτωμα, σαν να γειώνεται. Σαν να ψάχνει τα θεμέλια για να αφήσει το πάνω μέρος του κορμιού του να παραδοθεί στον δικό του τρόπο, στην δική του εσωτερική πάλη. Με τα χέρια του να κινούνται σαν νά’ναι δεμένα με σχοινιά και να τα κυβερνάνε τα λόγια, τα μάτια του πάντα κλειστά και αυτά των μουσικών πίσω του να είναι στραμμένα πάνω του, κι όχι στις παρτιτούρες. Ερμηνευτής, ιδιαίτερος, πολύ μεγάλος.