Σύνδρομο υπερπροπόνησης

Για να εξασφαλιστούν αυτές οι ικανότητες χρειάζονται πολύ «σκληρές» προπονήσεις. Η σκληρή όμως προπόνηση, που δε χαρακτηρίζεται από σωστή μεθοδολογία, δεν εξασφαλίζει πάντοτε τη βελτίωση της απόδοσης αλλά αντιθέτως, πιθανόν να οδηγήσει στη βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη μείωση της.

Η προσπάθεια των ποδοσφαιριστών να κρατηθούν σε αυτό το ψηλό επίπεδο απόδοσης, απαιτεί από αυτούς την κινητοποίηση όλων των ψυχικοσωματικών ικανοτήτων που διαθέτουν, κάτι που ο οργανισμός του ανθρώπου αποδίδει μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, κυρίως για την αντοχή του κάτω από ακραίες συνθήκες. Αυτή η κινητοποίηση μπορεί να επιφέρει πολλούς κινδύνους για την υγεία και τη βιολογική απορύθμιση του οργανισμού. Τις περισσότερες φορές το αποτέλεσμα του συνδυασμού αυτού είναι η δημιουργία ενός βιολογικού φαινομένου με την ονομασία «σύνδρομο υπερκόπωσης ή υπερπροπόνησης».

Κατά τη διάρκεια της σεζόν αρκετοί ποδοσφαιριστές παρουσιάζουν περιόδους με συμπτώματα ανεξήγητης κόπωσης, ψυχοσωματικής εξασθένισης και ταυτόχρονα μια σαφή μείωση της αγωνιστικής τους επίδοσης. Αν δεν υπάρχει μια εμφανής πάθηση που να δικαιολογεί την ύπαρξη αυτών των συμπτωμάτων, τότε μιλάμε για το σύνδρομο υπερκόπωσης ή υπερπροπόνησης, μια συνεχής διανοητική, σωματική, συναισθηματική κατάπτωση που εμφανίζεται ως αποτέλεσμα αυξημένων και παρατεταμένων χρονικά προπονητικών επιβαρύνσεων σε επίπεδο έντασης μεγαλύτερο από αυτό που μπορεί να αντέξει ο ποδοσφαιριστής. Τις προπονητικές επιβαρύνσεις τις χαρακτηρίζουν οι ανεπαρκείς περίοδοι ανάληψης που έχουν ως αποτέλεσμα την αδυναμία του οργανισμού να αντισταθεί σε αυτές τις αυξημένες υποχρεώσεις.

Οι Χόλεϊ και Σοέν (2003), ορίζουν την υπερκόπωση ως εξής: «Η υπερβολική προπόνηση με ανεπαρκή ξεκούραση επιφέρουν πολύ φόρτο στους μύες, συνδέσμους και οστά. Επιπρόσθετα, οι στρεσογόνοι παράγοντες στη ζωή του ποδοσφαιριστή προσθέτουν στο φόρτο (στρες) με αποτέλεσμα την αδυναμία του σώματος να αποκαταστήσει τις «ζημιές» επιφέροντας χρόνια μείωση της απόδοσης».

Συμπτωματολογία

Πρόσφατες αξιόπιστες επιστημονικές μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι ο ορισμός της συμπτωματολογίας του συνδρόμου έχει δύο σκέλη. Το πρώτο είναι η μεταβολή του θυμικού και η συμπεριφορά του αθλητή, ενώ παράλληλα η διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος επιφέρει σε σημαντικό βαθμό ποικιλία λειτουργικών μεταβολών. Οι τελευταίες εκτός από τα συμπτώματα ή τις ενοχλήσεις που προκαλούν, επηρεάζουν αρνητικά τη φυσική κατάσταση του ποδοσφαιριστή.

Σε μια τέτοια κατάσταση ο ποδοσφαιριστής παρουσιάζεται αδικαιολόγητα εκνευρισμένος, είναι ανυπάκουος, εριστικός και υπερευαίσθητος στην κριτική. Παρουσιάζεται άκεφος, αδιάφορος, μελαγχολικός και μειώνεται σημαντικά ο ενθουσιασμός του, ενώ έχει φόβους για τον αγώνα και δεν διασκεδάζει άλλο στην προπόνηση. Διαπράττει εύκολα λάθη που κάνουν ακόμη και αυτόν τον ίδιο να απορεί. Δεν είναι συγκεντρωμένος, δύσκολα μπορεί να διορθώσει τα λάθη του, που επαναλαμβάνονται, γεγονός που μειώνει το ηθικό του και την αγωνιστική του επίδοση.

Βασικό στοιχείο διάγνωσης του συνδρόμου είναι η αύξηση της καρδιακής συχνότητας μετά την αγωνιστική προσπάθεια, σε μεγαλύτερο αριθμό από τον προσδοκώμενο και η παραμονή της σε ψηλά επίπεδα (πάνω από 100 σφυγμοί/λεπτό και για διάστημα μεγαλύτερο των 10 λεπτών). Η διάγνωση του συνδρόμου μπορεί να γίνει και μέσα από αιματολογικές εξετάσεις. Συγκεκριμένα αυξημένες τιμές γαλακτικού οξέος, μειωμένες τιμές των βασικών αιματολογικών δεικτών (αιμοσφαιρίνη, σίδηρος, φερριτίνη), αυξημένη παραγωγή ουρικού οξέος, αυξημένη συγκέντρωση ουρίας, αύξηση επιπέδων κορτιζόλης, CPΚ (κρεατινική φωσφοκινάση), SGOT (γλουταμική-οξαλοακετική τρανσαμινάση) κ.ά. είναι στοιχεία της συμπτωματολογίας του συνδρόμου.

Όταν οι παθολογικές διαταραχές γίνουν έγκαιρα αντιληπτές και εφαρμοστεί η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, συνήθως υποχωρούν σε 3 έως 4 εβδομάδες. Σε διαφορετική περίπτωση, όταν το σύνδρομο δε διαγνωσθεί έγκαιρα και ολοκληρώσει τη συμπτωματολογία του, η θεραπεία είναι δυνατόν να διαρκέσει περισσότερο από 4 μήνες (σε ελάχιστες περιπτώσεις) και πάνω από 1 χρόνο (στη χειρότερη περίπτωση).

Παράγοντες που συντελούν στην εκδήλωση του συνδρόμου

Προετοιμασία - αγωνιστική περίοδος

Μεγάλη χρονική διάρκεια της ετήσιας αγωνιστικής περιόδου.

Παραμέληση της φάσης αποκατάστασης επανειλημμένα (απαραίτητο στοιχείο σε κάθε προπονητική μονάδα).

Λανθασμένος προγραμματισμός των προπονητικών μικρόκυκλων και μεσόκυκλων.

Απουσία περιοδικότητας στις προπονητικές επιβαρύνσεις.

Αιφνίδια αύξηση του μυϊκού έργου σε μέγιστη και υπομέγιστη ένταση.

Ανεπαρκή διαλείμματα μεταξύ των επιβαρύνσεων.

Έκθεση του ποδοσφαιριστή σε υπερβολικό αριθμό αγώνων ή προπονήσεων με μέγιστες απαιτήσεις (συνεχόμενα παιχνίδια Κυριακής – Τετάρτης).

Συχνές αγωνιστικές αποτυχίες λόγω υπερβολικά φιλόδοξων στόχων και υπερεκτίμησης των ικανοτήτων οι οποίες συνοδεύονται κατά κανόνα από υπερβολικά επίπεδα άγχους.

Ακαταλληλότητα ή αδιαφορία του προπονητή.

Ακατάλληλα προπονητικά γήπεδα (σκληρά ή πολύ μαλακά τερέν και συχνή εναλλαγή τους)

Ελλιπή πρόσληψη επαρκών ποσοτήτων υδατανθράκων με το καθημερινό διαιτολόγιο του ποδοσφαιριστή

Τρόπος ζωής / περιβάλλον

Άσχημες συνθήκες διαβίωσης

Έλλειψη - στέρηση χρόνου ανάπαυσης και ψυχαγωγίας.

Μη ισορροπημένη ψυχική κατάσταση (ανασφάλεια, έκδηλη ανησυχία για το μέλλον, φοβίες).

Λανθασμένη διατροφή (αυξημένη κατανάλωση καφεΐνης, αλκοόλ και λιπών).

Αυξημένες οικογενειακές, επαγγελματικές, εκπαιδευτικές υποχρεώσεις και καθήκοντα.

Έντονα συγκινησιακά συναισθήματα

Ακατάλληλες συνθήκες περιβάλλοντος στο χώρο άθλησης (θερμοκρασία, υγρασία, φωτισμός, θόρυβοι).

Ακατάλληλη ιατροθεραπευτική περίθαλψη

Ακατάλληλες συνθήκες αποκατάστασης (υδρομασάζ, σάουνα, μπανιέρα, μασάζ)

Το σύνδρομο της υπερπροπόνησης (όπως και κάθε άλλος τραυματισμός λόγω άσκησης), θα μπορούσε να προβλεφτεί αν ρυθμίσουμε το πρόγραμμά μας έτσι ώστε να περιλαμβάνει και την απαιτούμενη ξεκούραση. Τα όρια αντοχής στην προπόνηση πρέπει να καθορίζονται λαμβάνοντας υπόψη τις φυσικές ικανότητες και την προπαίδεια των ποδοσφαιριστών μας. Πρέπει να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή στην εβδομαδιαία περιοδικότητα των επιβαρύνσεων (ανοχών) και στα διαλείμματα της ίδιας προπονητικής μονάδας ώστε να εξασφαλίζεται η πλήρης επαναφορά του οργανισμού. Παράλληλα πρέπει να προσλαμβάνονται μέσο της καθημερινής διατροφής πρωτεΐνες και υδατάνθρακες, απαραίτητες τροφές για τη διατήρηση του μυϊκού ιστού και την παροχή ενέργειας στον οργανισμό.

Του Στέλιου Αδάμου

Προπονητή Φυσικής κατάστασης