Κάταγμα κόπωσης

Εμφανίζονται πιο συχνά στα κάτω άκρα και ιδιαίτερα στην κνήμη, την περόνη, το μηριαίο, τα οστά του ταρσού και το 2ο και 3ο μετατάρσιο. Κατάγματα κόπωσης έχουν αναφερθεί επίσης στα οστά των άνω άκρων όπως το βραχιόνιο, την κλείδα, την ωλένη και την κερκίδα, στον κορμό και τις πλευρές. Οι γυναίκες καθώς και οι λευκοί μαζί με τους ασιάτες είναι πιο επιρρεπείς σε κατάγματα κόπωσης απ’ ότι οι άντρες και οι Αφροαμερικανοί, αντίστοιχα.

Παράγοντες πρόκλησης

Στους παράγοντες που συμβάλλουν στην πρόκληση καταγμάτων κόπωσης συγκαταλέγονται ο τύπος, η συχνότητα, ο όγκος και η ένταση της εκτελούμενης άσκησης, το επίπεδο και η συχνότητα των προηγούμενων αθλητικών δραστηριοτήτων, ο τύπος του εδάφους και των υποδημάτων που χρησιμοποιούνται στην άσκηση, το μέγεθος και η σύσταση του σώματος, το επίπεδο της μυϊκής αντοχής και κόπωσης, η ελαστικότητα των μυών, το εύρος κίνησης και η ευθυγράμμιση των αρθρώσεων, καθώς και ο τύπος του άκρου ποδός των ασκουμένων.
Τυχόν διαταραχή του ορμονικού συστήματος, η κακή διατροφή, ασθένειες γενετικά καθορισμένες και η κληρονομική προδιάθεση αποτελούν παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την υγεία του οστού και κατά συνέπεια να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης κατάγματος κόπωσης.

Διάγνωση

Βασικό εργαλείο στη διάγνωση των καταγμάτων κόπωσης αποτελεί η λήψη του ιστορικού του ασθενή (προηγούμενες αθλητικές δραστηριότητες, διατροφικές συνθήκες κλπ.) και του κατάγματος (διάρκεια συμπτωμάτων, εντοπισμός πόνου κλπ.). Η κλινική εξέταση του ασθενή αποτελεί επίσης αναπόσπαστο κομμάτι στη διάγνωση των καταγμάτων κόπωσης και συμπεριλαμβάνει την ψηλάφηση και την εφαρμογή ειδικών δοκιμασιών ανάλογα με την περιοχή του κατάγματος.
Η παρουσία κατάγματος επιβεβαιώνεται ακτινολογικά, ενώ σε περίπτωση απουσίας ακτινογραφικών ευρημάτων, όπως σε κατάγματα κόπωσης της κνήμης, πραγματοποιείται σπινθηρογράφημα. Άλλες απεικονιστικές μέθοδοι που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι η υπολογιστική αξονική τομογραφία και η μαγνητική τομογραφία.

Θεραπεία

Η θεραπεία των καταγμάτων κόπωσης σε στρατιώτες, με βάση το πρωτόκολλο αντιμετώπισης του Ισραηλινού στρατού, στηρίζεται στην πρόωρη επισήμανση των συμπτωμάτων, την άμεση πρόσβαση στον γιατρό τη λεπτομερή κλινική αξιολόγηση και  τη χρήση απεικονιστικών μεθόδων για την επιβεβαίωση της διάγνωσης.
Βασικά συστατικά της θεραπείας των καταγμάτων κόπωσης τόσο σε στρατιώτες όσο και σε πολίτες (π.χ. αθλητές) είναι η ανάπαυση, της οποίας το χρονικό διάστημα ποικίλει ανάλογα με την περιοχή του κατάγματος, και ο περιορισμός των δραστηριοτήτων.
Ιδιαίτερη αντιμετώπιση χρήζουν τα κατάγματα κόπωσης στην κνήμη, τον αυχένα του μηριαίου και το σκαφοειδές του άκρου πόδα. Στις εναλλακτικές μορφές θεραπείας συγκαταλέγονται η χορήγηση φαρμακευτικών σκευασμάτων και η χρήση παλμικών υπερήχων (pulsed ultrasound) και μαγνητικών πεδίων με ικανοποιητικά αλλά όχι επαρκώς τεκμηριωμένα κλινικά αποτελέσματα.

Πρόληψη

Στα πλαίσια της πρόληψης των καταγμάτων κόπωσης, μεταξύ άλλων, συστήνεται η προοδευτική αύξηση της έντασης και του όγκου των κινητικών δραστηριοτήτων, η επιλογή κατάλληλων υποδημάτων, η χρήση ορθωτικών, η αποφυγή άσκησης σε πολύ σκληρά ή πολύ μαλακά εδάφη. Το Αμερικάνικο μοντέλο πρόληψης των καταγμάτων κόπωσης διέπεται από τις ακόλουθες βασικές αρχές:

•    Ισορροπημένη εκγύμναση του σώματος
•    Σταδιακή επιβάρυνση
•    Έμφαση στην αερόβια άσκηση
•    Διεξαγωγή προθέρμανσης και αποθεραπείας (‘χαλάρωμα’)
•    Εξειδίκευση των ασκήσεων

Του Φράγκου Χ. Βασίλειου
Φυσικοθεραπευτής