Πόνος, όταν το Σύμπτωμα Γίνεται Νόσος

Μόνο στις στις Η.Π.Α. ,  50 εκατομμύρια Αμερικανοί υποφέρουν από χρόνιο πόνο λόγω νοσημάτων, δυσλειτουργιών και ατυχημάτων.

Ο χρόνιος πόνος έχει σοβαρότατη επίδραση στον πάσχοντα και την οικογένειά του.  Υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής και περιορίζει τη δυνατότητα πνευματικής συγκέντρωσης, άσκησης, δραστηριότητας ατομικής και κοινωνικής αλλά ακόμη και του ύπνου και της ανάπαυσης. Όλα αυτά οδηγούν στο συχνό σημερινό φαινόμενο της κατάθλιψης. Η κατάθλιψη είναι η πιο συχνή αντίδραση στο χρόνιο πόνο και το άγχος η πιο συχνή αντίδραση στον οξύ πόνο.

Σύμφωνα με το περιοδικό CHRONIC PAIN, οι άνθρωποι με χρόνιο πόνο αντιμετωπίζουν δυσκολίες να βρούνε ιατρούς που να μπορούν να αντιμετωπίσουν ικανοποιητικά τον πόνο τους.

Για την ανακούφιση των ασθενών με υποξύ ή χρόνιο πόνο (νευροπαθητικής ή μη αιτιολογίας) απαιτείται μια πολυπαραγοντική προσέγγιση, που παρέχεται στα εξειδικευμένα Ιατρεία Θεραπείας Πόνου, όπου συνδυάζεται η φαρμακευτική αγωγή, οι επεμβατικές τεχνικές, η ψυχολογική υποστήριξη, η υποστήριξη της οικογένειας, η φυσικοθεραπεία,  για την ολιστική και πλήρη αντιμετώπιση του ανθρώπου που πάσχει από χρόνιο πόνο και από τα συνοδά του συμπτώματα.

1. Τι είναι το Ινστιτούτο Πόνου και ποιοι είναι οι στόχοι του

Το Ινστιτούτο Πόνου είναι το ειδικό Ιατρείο όπου πρέπει να απευθύνεται ο ασθενής που πάσχει από υποξύ (πόνος που διαρκεί πάνω από έξι εβδομάδες ,έως τρεις μήνες) και χρόνιο πόνο (πόνος που επιμένει πάνω από τρεις μήνες) ώστε να βρει εξειδικευμένη φροντίδα και θεραπευτική αγωγή. Επίσης στο ινστιτούτο Πόνου εφαρμόζεται και παρηγορητική αγωγή σε ασθενείς με καταληκτικές νόσους τελικού σταδίου.

Υπάρχουν Ιατρεία Πόνου που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του εμμένοντος πόνου χορηγώντας ειδική φαρμακευτική αγωγή και Ιατρεία Πόνου που συνδυάζουν τη φαρμακευτική αγωγή με εξειδικευμένες, σύγχρονες επεμβατικές τεχνικές.

Στόχος του Ινστιτούτου Πόνου είναι η ανακούφιση του πάσχοντα, η βελτίωση της ποιότητας ζωής του ίδιου και της οικογένειάς του και η γρήγορη επάνοδος στις δραστηριότητές  του.

2. Γιατί πονάμε

Ο οξύς πόνος είναι η αίσθηση που ενεργοποιείται από το νευρικό σύστημα όταν στον οργανισμό συμβεί ένας τραυματισμός ή βλάβη ή κάποια νόσος και χρησιμεύει ως προειδοποίηση για την έγκαιρη απομάκρυνση από τον βλαπτικό παράγοντα και τη διερεύνηση της αιτίας του πόνου. Επομένως ο οξύς πόνος είναι χρήσιμος, γιατί αποτελεί το συναγερμό προστασίας του οργανισμού.

Όταν όμως η σειρήνα του συναγερμού συνεχίζει να ηχεί, παύει να είναι χρήσιμη, γίνεται πλέον ενοχλητική και πρέπει να σταματήσει. Ο χρόνιος πόνος λοιπόν είναι συνεχής για εβδομάδες, μήνες, χρόνια και επιμένει πέρα από την πάροδο ικανού χρονικού διαστήματος, που χρειάζεται για την επούλωση μιας βλάβης ή /και τη θεραπεία μιας νόσου. Αποτελεί πλέον ο ίδιος  νόσο, που χρειάζεται θεραπεία είτε αιτιολογική, διερευνώντας την αιτία και εφαρμόζοντας κατευθυνόμενη θεραπεία, είτε συμπτωματική όταν δεν αναγνωρίζεται, πάρα τον έλεγχο, σαφής αιτία. Συχνές καταστάσεις χρόνιου πόνου είναι η κεφαλαλγία, η οσφυαλγία, η αρθραλγία , ο νευροπαθητικός πόνος και ο καρκινικός πόνος.

3. Υπάρχει περίπτωση να πονάμε πραγματικά χωρίς να υπάρχει οργανική αιτία

Σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί κάποιος να υποφέρει από χρόνιο πόνο χωρίς να μπορεί να αναγνωριστεί σαφής και τεκμηριωμένη με εξετάσεις αιτία. Τέτοια παραδείγματα χρόνιων επώδυνων συνδρόμων είναι οι διάφοροι τύποι κεφαλαλγίας, ο πόνος μέλους φάντασμα, όπου ο ασθενής αισθάνεται να πονάει στο μέλος το οποίο έχει ακρωτηριαστεί και δεν υπάρχει, το χρόνιο σπλαγχνικό κοιλιακό άλγος και άλλα.

4. Μπορεί κάποιος που διαμαρτύρεται για χρόνιο πόνο να αποπροσανατολίσει το γιατρό που τον εξετάζει , οδηγώντας τον σε λάθος διάγνωση

Αυτό μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε περίπτωση ασθενούς που  επισκέπτεται ένα γιατρό οποιασδήποτε ειδικότητας και ο τελευταίος παρασυρθεί, κατά τη λήψη του ιστορικού, από την περιγραφή του ασθενούς.

Αυτό που συμβαίνει όμως πάρα πολύ συχνά, είναι το αντίθετο, δηλαδή ένας ασθενής με χρόνιο πόνο να καταλήγει στο Ινστιτούτο Πόνου, έχοντας επισκεφθεί αρκετά ιατρεία διαφορετικών ειδικοτήτων χωρίς να έχει επιλύσει το πρόβλημά του και φέροντας επιπρόσθετα την ταμπέλα του κατά φαντασίαν ασθενούς και πιθανότατα ψυχικά πάσχοντος, με όλες τις τραγικές συνέπειες που έχει αυτό για τον ίδιο και το συγγενικό και εργασιακό του περιβάλλον. Στο Ινστιτούτο Πόνου όμως, όταν ο ίδιος ο ασθενής εξετάζεται λεπτομερώς από ιατρούς που διαθέτουν την ειδική γνώση των χρόνιων επώδυνων συνδρόμων, αποδεικνύεται ότι ο ασθενής δικαίως υποφέρει από κάτι μη εξωπραγματικό και χρήζει ειδικής θεραπείας.

5. Ο ουδός του πόνου διαφοροποιείται από άνθρωπο σε άνθρωπο

Ο  άνθρωπος  φέρει στο σώμα του αλγαισθητικούς υποδοχείς οι οποίοι όταν δεχτούν ένα ερέθισμα ικανής έντασης ενεργοποιούνται και το  μεταφέρουν μέσω του νευρικού συστήματος στον εγκέφαλο ο οποίος το μεταφράζει ως πόνο στην αντίστοιχη περιοχή.

Η ένταση του ερεθίσματος που απαιτείται για την ενεργοποίηση των αλγοϋποδοχέων του κάθε ατόμου ονομάζεται ουδός του πόνου και διαφέρει από άτομο σε άτομο και εκτός από εμπειρικά δεδομένα έχουν αποδειχθεί γενετικές διαφορές που δίνουν στον καθένα μας ένα διαφορετικό νευροφυσιολογικό προφίλ στην αντίληψη του πόνου.

Ακόμη και στον ίδιο άνθρωπο όμως αυτό το κατώφλι μπορεί να ανατραπεί υπο κάποιες συνθήκες. Χαρακτηριστικό και εντυπωσιακό  είναι το παράδειγμα με το Κινέζικο βασανιστήριο της σταγόνας: ακινητοποιημένος ο βασανιζόμενος δέχεται την πτώση μιας σταγόνας νερού, πάντα στο ίδιο σημείο, για πολλές ώρες. Στην αρχή η πτώση αυτή δεν καταφέρνει να διαβεί τον ουδό του πόνου, η συνεχής όμως τοπική διέγερση τελικά προκαλεί άρση του κατωφλιού αυτού και η σταγόνα προκαλεί ολοένα και πιο αβάσταχτο πόνο.

6. Επηρεάζεται η αίσθηση και η ένταση του πόνου από το φύλο και την ηλικία; Ποιοι άλλοι παράγοντες επηρεάζουν τον πόνο;

Η υποκειμενική τελική αξιολόγηση για το πόσο πονάμε και πόσο δυστυχείς ή αδύναμους μας κάνει αυτό, εξαρτάται κατά πολύ από την κατά περίπτωση ιεράρχηση των αναγκών και την εστίαση της προσοχής μας στα διάφορα ερεθίσματα που την διεκδικούν.

Είναι γνωστό ότι ακόμη και πανίσχυροι πόνοι υποτιμούνται αν στο ίδιο χρόνο τίθεται κάποια άλλη προτεραιότητα για δράση (π.χ σε μια μάχη κανένας τραυματίας που παλεύει να σώσει τη ζωή του δεν θα καθηλωθεί από τον πόνο και μόνο, ενώ ένας ίδιας έντασης πόνος σε στιγμή ήρεμη, θα ήταν αβάσταχτος και θα παρέλυε κάθε δράση του)!

Στις υποκειμενικές αυτές παραμέτρους που επηρεάζουν την πρόσληψη και αξιολόγηση του πόνου, πρέπει να προσθέσουμε και παράγοντες που έχουν σχέση και με το κοινωνικοοικονομικό προφίλ όπως π.χ τις πολιτιστικές παραδόσεις και κανόνες το αίσθημα ασφάλειας σε ένα περιβάλλον, τις προηγηθείσες εμπειρίες, την μόρφωση, αλλά και την ηλικία, το φύλο και τη φυλή. Αυτά είναι μόνο ένα δείγμα από τα φίλτρα που μπορεί να μεσολαβήσουν μέχρι την τελική έκφραση του πόνου εκ μέρους του πάσχοντος.

7. Ο χρόνιος πόνος προκαλεί κατάθλιψη. Η κατάθλιψη μπορεί να προκαλέσει χρόνιο πόνο;

Σύνθετο και πολύπλοκο το ζήτημα του πόνου και σαφέστατη η αλληλεπίδραση του σωματικού με τον ψυχικό πόνο και συνολικότερα των ψυχικών μηχανισμών. Επιγραμματικά μόνο θα πούμε ότι ο χρόνιος σωματικός πόνος μπορεί να οδηγήσει σε ψυχική νόσο, καθώς και ότι ψυχικές συγκρούσεις μπορούν να προβάλλουν με σωματικό άλγος. Συχνά επίσης βλέπουμε την αναζήτηση της ψυχικής κάθαρσης μέσα από επιδιωκόμενο πόνο (αυτομαστίγωμα του ασκητή) καθώς και τη συμβολική ψυχική «επένδυση» με πόνο κάποιων μυητικών διαδικασιών σε διάφορους πολιτισμούς ή σέχτες.

8. Υπάρχει κλίμακα μέτρησης του πόνου; Κι αν ναι, ποιος είναι ο μεγαλύτερος πόνος που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας άνθρωπος;

Η αντικειμενική εκτίμηση του πόνου δεν είναι ευχερής, γιατί στηρίζεται στην υποκειμενική αξιολόγηση του πόνου από τον ασθενή. Ο Lassagna από το 1960 σημείωσε ότι “ο γιατρός που ασχολείται με τον πόνο είναι στο έλεος του αρρώστου. Εξαρτάται από την ικανότητα και προθυμία του αρρώστου να επικοινωνήσει μαζί του”. Χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται κλίμακες οι οποίες δίνουν ενδείξεις για το μέγεθος (ένταση και διάρκεια) του πόνου.

α. Κλίμακα λέξεων (Verbal Descriptor Scale)
Πέντε συνήθως λέξεις: μέτριος, ενοχλητικός, βασανιστικός, φοβερός, αβάστακτος
πόνος. Δεν είναι αξιόπιστη. Οι ασθενείς επιλέγουν συνήθως τις μεσαίες λέξεις.

β. Κλίμακα αριθμών (Numeric Rating Scale),
Κλίμακα οπτικού ανάλογου (Visul Analog Scale)

Αριθμητική κλίμακα από 0 (=καθόλου πόνος) έως 10 (=ο χειρότερος πόνος).
Είναι απλή και εύχρηστη .

γ. Πίνακας με σχήματα προσώπου με χαμόγελο έως κλάμα (continuum of smiling to
crying faces)

Χρησιμοποείται κυρίως στα παιδιά .

δ. Ερωτηματολόγιο MPQ (Τhe McGill Pain Questionnaire)

Έντυπο ερωτηματολόγιο περιγραφής των στοιχείων του πόνου. Αναφέρεται σε είκοσι
ενότητες

ε. Ημερολόγιο πόνου (Pain Diary)

στ. Πολυφασική περιγραφή της προσωπικότητας (Μinnesota Multiphasic Personality
Inventory, MMPI)

 Περιλαμβάνει και ερωτήσεις που αφορούν την ψυχική σφαίρα, την
κοινωνική, επαγγελματική και οικονομική υπόσταση του ασθενούς. Θεωρείται πιο
αντικειμενική, αλλά απαιτεί εμπειρία, χρόνο και ικανότητα επικοινωνίας με τον ασθενή.

ζ. Προσπάθεια εκτίμησης του μεγέθους του πόνου γίνεται επίσης με:
*ακουστικά και σωματοαισθητικά προκλητά δυναμικά
*πονόμετρο ή αλγόμετρο πίεσης

η. Πειραματικά, ερευνάται συνήθως ο πόνος, με την καταγραφή της ανοχής θερμού
ερεθίσματος (υποχρεώνεται το πειραματόζωο να πατήσει πάνω σε θερμαινόμενη
επιφάνεια).

Πηγή: e-algos.com