Πρόληψη τραυματισμών στο ποδόσφαιρο

Οι στατιστικές των Αμερικανών επιβεβαιώνονται: 10% από όλους τους τραυματισμούς που καταγράφονται στις ανεπτυγμένες χώρες αφορούν αθλητικές κακώσεις. Κάθε χρόνο 1,5% από τους εν ενεργεία αθλητές όλων των sports θα υποστούν κάποιο τραυματισμό: 75% ελαφρύ, 20% μεσαίο και 5% βαρύ. Το 2003 ο Connetal ανέφερε ότι περίπου 7 εκατομμύρια Αμερικανών έλαβαν τις πρώτες βοήθειες για κάκωση προερχόμενη από αθλητική δραστηριότητα (25,9 τραυματισμοί ανά 1000 ανθρώπους).

* Ομάδα με 25 παίκτες αναμένει 45 συνολικά τραυματισμούς: 25 μικρής ως μεσαίας  βαρύτητας και 20 βαρείς (περισσότερο από 1 μήνα εκτός δραστηριότητας)
* Κάθε παίκτης αναμένεται να έχει 1 – 2 μικρούς τραυματισμούς  τη σεζόν και 1 σοβαρότερο κάθε τρίτη σεζόν
* Η πιθανότητα τραυματισμού το 2005-06 ήταν 22% μικρότερη από το 2001-02
* Αναμένονται 3-5 τραυματισμοί /1000 ώρες άθλησης. Σε υψηλό επίπεδο: 30/1000 ώρες
* Πιο συχνός τραυματισμός: μυϊκοί τραυματισμοί οπισθίων μηριαίων – προσαγωγών. 23% του συνόλου ή 1.6/1000 ώρες. Ομάδα υψηλού ανταγωνισμού με 25 αθλητές, αναμένει 10 τέτοιους τραυματισμούς τη σεζόν

Αθλητική κάκωση ορίζεται ο τραυματισμός που προκύπτει κατά τη διάρκεια της άθλησης ή φυσικής δραστηριότητας. Ο όρος σύμφωνα με τη Wikepedia περιλαμβάνει και τους τραυματισμούς που προκύπτουν από καθημερινά επαναλαμβανόμενες κινήσεις και επιβαρύνσεις που δέχεται το σώμα κατά την επιτέλεση των επαγγελματικών μας δραστηριοτήτων (όπως για παράδειγμα το αυχενικό σύνδρομο ενός τηλεφωνητή, η τενοντίτιδα στον καρπό ή στον αγκώνα μίας γραμματέως ή η οσφυαλγία ενός επαγγελματία οδηγού).

* Άγνωστος παραμένει ο αριθμός εργατικών ατυχημάτων στην Ελλάδα

* 32% δηλωθέντα περιστατικά στην Ελλάδα Vs Ε.Ε. 89% για το σύνολο των χωρών (EUROSTAT)

* Υπάρχουν 19 εκατομμύρια μικρές και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις στην Ε.Ε. που απασχολούν 75 εκατομμύρια ανθρώπους.

* Στις επιχειρήσεις αυτές ανάγεται το 82% επί του συνόλου των επαγγελματικών ασθενειών.

* Περισσότεροι από 1 στους 4 εργαζόμενοι στην Ε.Ε. υποφέρουν από εργασιακό άγχος.

* Εργαζόμενοι ηλικίας 18 – 24 ετών έχουν 50% περισσότερες πιθανότητες να ασθενήσουν ή να τραυματιστούν στο χώρο εργασίας τους (πηγή: Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και Υγεία στην Εργασία: OSHA).

Στην Ευρώπη των 15 καταγράφηκαν: 2,475,329 περιστατικά μυοσκελετικών παθήσεων (κυρίως οσφυαλγία) και 846,310 εκδηλώσεις άγχους και κατάθλιψης που αποδίδονται σε επαγγελματικές αιτίες.

Όσον αφορά την Ελλάδα αξίζει να καταγραφεί το εξής δεδομένο: (στοιχεία από μεγάλη ασφαλιστική εταιρεία σε δείγμα 150,000 ασφαλισμένων της) το 2007 σημειώθηκαν 323 τραυματισμοί γόνατος όσον αφορά μόνο κακώσεις μηνίσκων και πρόσθιου και οπίσθιου χιαστού συνδέσμου, 88 σε γυναίκες και 235 σε άνδρες. Ανά ηλικίες οι τραυματισμοί αυτοί συνέβησαν: 0-15 ετών: 4, 16-25 ετών: 46, 26-35 ετών: 80, 36-45 ετών: 78, 46-55ετών: 79, 56 – 65 ετών: 33, 66 και πάνω: 6. 52 περιστατικά (17 γυναίκες – 35 άνδρες) χρειάσθηκαν χειρουργική επέμβαση. Το συνολικό κόστος αντιμετώπισης των τραυματισμών ανήλθε σε 1.363.322€ χωρίς να υπολογίσουμε κόστος αποχής από την εργασία κλπ.  Αν προστεθούν και αθλητικοί τραυματισμοί ώμου (τενόντων και μυών) τότε τα περιστατικά ανέρχονται σε 405 (121 γυναίκες – 284 άνδρες) με κόστος αντιμετώπισης 1.554.926.42€.

Η στροφή σε αθλητικές δραστηριότητες είναι δεδομένη και απαραίτητη για τη σωματική και ψυχική υγεία. Όσο αυξανόμενη είναι η ανάγκη άθλησης και φυσικής δραστηριότητας άλλο τόσο επιτακτική είναι η εφαρμογή πολιτικής πρόληψης αθλητικών κακώσεων.

Οι υπηρεσίες προληπτικής γενικής ιατρικής στην Ελλάδα θα έλεγε κανείς ότι είναι σε εμβρυικό στάδιο όσον αφορά δε την αθλητιατρική είναι σχεδόν ανύπαρκτες.

Δεν υπάρχουν υπηρεσίες προληπτικού ελέγχου κακώσεων κατά την άθληση στην Ελλάδα και η ζήτηση των υπηρεσιών αυτών αναμένεται αυξημένη τόσο για λόγους κοινωνικής ευαισθησίας όσο και για οικονομικούς λόγους (μείωση κόστους των τραυματισμών αυτών).

Σημαντικοί παράγοντες για την πρόληψη τραυματισμών

* Ταξινόμηση – κατηγοριοποίηση και καθορισμός ομάδων υψηλού κινδύνου με βάση στοιχεία όπως ηλικία, ιστορικό, φύλο, οικογενειακό ιστορικό: αθλητής που στην οικογένεια του κάποιος έχει υποστεί ρήξη προσθίου χιαστού συνδέσμου, έχει διπλάσια πιθανότητα να υποστεί ρήξη ΠΧΣ (Am. J. Sports Medicine 2005; 33:23-28).
* Σε αθλητές υψηλού κινδύνου απαραίτητη είναι η καταγραφή ψυχοκοινωνικών στοιχείων που τους αφορούν (άγχος, οικογενειακή και κοινωνική ζωή κλπ) και η εφαρμογή προγράμματος βελτίωσης ψυχοκινητικών παραγόντων όπως αυτό εφαρμόστηκε στην Σουηδία (J. Sports Exercise and Psychology 2005; 27:1).
* Υπάρχει όριο στην προσαρμοστική ικανότητα του οργανισμού στην επιβάρυνση και την καταπόνηση. Πιθανώς απαιτείται μια κατεύθυνση προς στοχευόμενη ποιοτική δουλειά και λιγότερο όγκο προπόνησης.

Συνήθως οι ειδικοί επιστήμονες που ασχολούνται με τους τραυματισμούς στο ποδόσφαιρο, επικεντρώνονται στην αναγνώριση και επίλυση συγκεκριμένων κινδύνων.

* Λύνοντας ένα πρόβλημα μπορεί να δημιουργήσουμε ένα άλλο
* Χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση των αθλητικών τραυματισμών μελετώντας και αναλύοντας όλα τα λειτουργικά συστήματα του ποδοσφαιριστή.

Αυτή είναι η κατεύθυνση των Ειδικών μεγάλων Ποδοσφαιρικών Ομάδων παγκόσμια, με πρωτοπόρο την Milan. Ακολουθούν δημιουργώντας ειδικά κέντρα πρόληψης και αντιμετώπισης τραυματισμών, ομάδες όπως η Real και η Porto, ενώ εντυπωσιακή είναι η μείωση τραυματισμών που πέτυχε η Bolton.

Το Milan Lab είναι ένα πλήρως εξοπλισμένο εργαστήριο με μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας (μόνο ο κεντρικός server στοιχίζει > 500.000 $) που ίδρυσε η Milan τον Ιούλιο του 2002 μέσα στο Milanello Sporting Center. Αποσκοπεί στην πρόληψη τραυματισμών, καθορισμό προπονητικών προγραμμάτων και διατήρηση των αθλητών – ακόμα και μεγάλης ηλικίας – σε πολύ υψηλό επίπεδο. Αποτέλεσμα; Μείωση τραυματισμών κατά 92% ενώ αγωνιστικά όλοι γνωρίζουμε τα επιτεύγματα αυτής της ομάδας.

Βασίζεται στη συλλογή πληροφοριών κάθε 2 εβδομάδες κάθε αθλητή, που αφορούν τον κλινικό, βιοχημικό, αιματολογικό, εμβιομηχανικό του έλεγχο και το ψυχοκινητικό του profile. Τα στοιχεία τροφοδοτούν τον κεντρικό υπολογιστή του συστήματος και μέσω τεχνητής νοημοσύνης, οι αριθμοί μετατρέπονται σε προβλέψεις και πιθανότητες κάκωσης ή πάθησης, βάσει μαθηματικών μοντέλων. Έτσι οι ιατροί προειδοποιούνται για πιθανά προβλήματα και ενημερώνουν όλη την υπόλοιπη αλυσίδα (προπονητής, γυμναστής κλπ).

Πρόκειται για μια συστεμική προσέγγιση πρόληψης τραυματισμών βασισμένη στην ανάλυση του συνόλου αλλά και των υποσυστημάτων του. Η υγεία βασίζεται με βάση αυτό το μοντέλο σε ένα τρίγωνο: (νευρο)δομική λειτουργία (ικανότητα του οργανισμού να αναρρώνει χωρίς φάρμακα), βιοχημική προσαρμογή στις απαιτήσεις της άθλησης και ψυχολογική σταθερότητα. Έτσι η άριστη λειτουργία και η εκδήλωση ενός προβλήματος του συνόλου εξαρτάται από αυτή των υποσυστημάτων του.

Καθιστάται επομένως σαφές ότι είναι επιτακτική η ανάγκη δημιουργίας ενός Κέντρου Πρόληψης Αθλητικών Κακώσεων βασισμένου σε τεχνολογικά προηγμένα μηχανήματα και σε προσωπικό υψηλής γνώσης και εξειδίκευσης.
Ένα τέτοιο Κέντρο είναι απαραίτητο για αθλητές, απλούς αθλούμενους, εργαζόμενους και ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας που επιθυμούν κατόπιν ειδικού ελέγχου να έχουν φυσική δραστηριότητα με τους μικρότερους κινδύνους και τα μεγαλύτερα δυνατά ωφέλη (γηριατρική αθλητιατρική).

Δημήτρης Τσούκας
Ορθοπεδικός Χειρουργός